مالچ چیست و چه کاربردی دارد؟

برای یکنواخت شدن ترکیبات خاک مورد استفاده در باغداری و گلخانه‌ها، کشاورزان معمولاً از ترکیبات مختلف‌ مالچ استفاده می‌کنند. در واقع این ترکیبات عبارت است از یک پوشش سبک و نرم از مواد مختلف که بر روی سطح خاک‌ها پاشیده می‌شود و اصطلاحاً به این عمليات مالچ پاشی گفته می‌شود.

استفاده از این پوشش بر روی خاک باعث محافظت از ریشه گیاهان در برابر باد، باران، نفوذ گرد و غبار، یخبندان، تبخیر آب موجود در خاک و نیز فرسایش می‌شود. به سبب اهمیتی که این موضوع دارد، در این مقاله به معرفی این مواد، انواع آن و همچنین کاربرد مالچ پرداخته می‌شود. اگر شما هم مایل به ‌کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید این مطالب را تا پایان دنبال کنید.

مالچ چیست؟

مالچ از لایه‌ای از مواد آلی یا معدنی تشکیل شده است که روی سطح خاک پاشیده می‌شود. انواع مختلفی از مالچ وجود دارد مانند مالچ پلاستیکی، مالچ کاه و کلش، مالچ خاک اره و مالچ‌های زیست‌تخریب‌پذیر. مالچ باعث حفظ رطوبت خاک، کنترل علف‌های هرز، جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش حاصلخیزی خاک می‌شود. مالچ پلاستیکی معمولا از جنس پلی‌اتیلن است و با ایجاد یک لایه نفوذناپذیر از تبخیر آب خاک جلوگیری می‌کند. استفاده از مالچ در باغبانی، زراعت، گلخانه‌ها و دیگر بخش‌های کشاورزی رایج است. مالچ را می‌توان به صورت ورقه‌ای، رول و کیسه‌ای تهیه کرد.

مالچ پاشی چیست؟

این پوشش‌ها می‌تواند ترکیبی از کاه، ورق‌های پلاستیکی، خاک برگ، خاک اره و مواد دیگر باشد. این واژه از کلمه آلمانی mulch گرفته شده است که در لغت نامه آلمانی به معنای فروپاشی است. معادل فارسی آن، خاکپوش است که در فرهنگ نامه فارسی به معنای محافظت از خاک در برابر انواع آسیب‌ها و تنش‌ها آمده است و در اصطلاح عامیانه به این عملیات مالچ پاشی گفته می‌شود.

تاریخچه استفاده از مالچ

استفاده از این مواد بر روی خاک اولین بار در سال 1950 توسط دکتر Emery M. Emmert از دانشگاه کنتاکی ابداع شد. این شخص از طریق آزمایشات و بررسی‌های فراوان به منافع استفاده از مواد پلاستیکی پلی‌اتیلنی در خاک‌های مورد کشت سبزیجات پی برد. بعضی از افراد، این شخص را به مزاح، جراح پلاستیک خاک می‌نامند زیرا دکتر Emery تحقیقات و مقاله‌های زیادی در زمینه جایگزینی شیشه‌های گلخانه با فیلم‌های پلاستیکی پلی‌اتیلن انجام داده است.

مالچ پاشی درختان

عمل مالچ پاشی یکی از روشهای مهم مدیریت درختان است که به باروری و رشد بهتر درختان کمک می کند. شامل مراحل زیر است:

1. انتخاب نوع مالچ مناسب: مالچ می تواند شامل پوست درختان ، کاه گندم ، تورب ، کامپوست و … باشد. باید نوع مالچی انتخاب شود که مواد غذایی مناسبی داشته باشد.
2. پاشش مالچ به صورت یکنواخت: مالچ باید به گونه ای پاشیده شود که در تمام اطراف درخت پخش شود ولی تقریبا به ساقه اصلی نرسد.
3. ضخامت مناسب مالچ: ضخامت مالچ باید بین 5 تا 10 سانتیمتر باشد تا موثر واقع شود.
4. بعد از پاشش مالچ آبیاری مناسب انجام شود تا مالچ اصلاح شده و به زمین جذب شود.
5. پس از انجام این فرآیند از حشرات و علف‌های هرز در اطراف درختان جلوگیری کرد تا مزایای مالچ پاشی حفظ شود.

انواع مالچ

انواع مالچ با توجه به نوعی که دارند به دو گروه آلی و غیر آلی تقسيم می‌شوند. انتخاب نوع مصرفی آن‌ها با توجه به جنس خاک و نیاز گیاه پرورش یافته در بستر خاک بستگی دارد. در زیر به توضیح مختصری در مورد هر کدام از انواع آن‌ها می‌پردازیم.

مالچ آلی

این نوع مالچ‌ها که به عنوان طبیعی یا بیولوژیک نیز شناخته می‌شوند از مواد طبیعی موجود در طبیعت اطرافمان مانند علف خشک، پوست انواع درخت، پوست بادام و گردو، کاه و کلش، روزنامه و کاغذهای باطله، لاشه برگ‌ها، چوب‌های اره شده در نجاری‌ها و کمپوست گرفته می‌شود.

فرآیند جایگزینی نوع آلی، از طریق تجزیه آن در خاک صورت می‌گیرد. به طوری که در این فرآیند ساختار خاک و ترکیبات آن بهبود یافته و از این روش تغذیه نیز می‌شوند. هر چه میزان خشکی این مواد بیشتر باشد، سرعت تجزیه آن کمتر است و در نتیجه مواد مغذی کمتری جذب خاک می‌شود.

با دانش و اطلاعات کافی در مورد کاربرد مالچ، می‌توان انواع مناسب آن با خاک مورد نظر را استفاده کرد. گاهی اوقات این مواد حاوی علف‌های هرز یا مواد شیمیایی مضر هستند از این رو در هنگام مالچ پاشی باید دقت لازم را به عمل آورید زیرا در صورت آلوده بودن، گیاهان را نیز آلوده می‌کنند.

مالچ غیر آلی

این روکش‌های خاک غیر آلی معمولاً از مواد پلیمری و پلاستیکی مانند پلی‌اتیلن تشکیل‌ می‌شوند که بر روی سطح خاک مورد استفاده پخش می‌کنند. این نوع مواد، مانع از رشد و تکثیر گیاهان هرز و نیز تبخیر آب از سطح خاک می‌شود. گیاهان از منافذ موجود در سطح این فیلم‌های پلی‌اتیلن رشد کرده و از دل خاک بیرون می‌آیند. میزان ضخامت این فیلم‌ها در حدود 30 تا 50 میکرون است. فیلم‌های پلی‌اتیلنی در رنگ‌ها و ابعاد مختلف جهت مصرف در موارد گوناگون مالچ پاشی تولید می‌شوند.

ویژگی‌های مالچ غیر آلی

مقاومت مالچ‌های غیر آلی به ضخامت فیلم‌های آن بستگی دارد زیرا در فیلم‌های پلاستیکی، میزان استقامت در برابر عوامل مختلف، فاکتور مهمی محسوب می‌شود. مواد پلاستیکی ترد و شکننده، معمولاً بعد از دو تا سه بار استفاده در اثر بادهای سنگین پاره و خرد می‌شوند. در حالی که انواع پلاستیکی مقاوم بعد از چند بار استفاده مکرر نیز پایدار باقی می‌مانند. این مواد به صورت موازی در سطوح خاک قابل کشت قرار می‌گیرند. هزینه تولید مالچ غیر آلی در مقایسه با نوع طبیعی آن زیاد است از این ‌رو کاربرد آن‌ها باید در خصوص کشت‌هایی که صرفه اقتصادی بیشتری دارند؛ صورت بگیرد. این مواد بعد از مدت زمان طولانی همچنان در خاک باقی می‌مانند و ممکن است باعث آلودگی زیست محیطی نیز شوند.

انواع مالچ غیر آلی

یکی از انواع مالچ‌های مصنوعی یا غیر آلی، مواد مصرفی در صنعت کشاورزی هستند که معمولاً به رنگ مشکی و نقره‌ای قابل تولید هستند. این محصولات پلاستیکی به دلیل ایجاد همزمان نور و گرما باعث بهبود اثرات محیطی بر خاک نیز می‌شوند. نوع دیگری از این محصولات در نگهداری رطوبت خاک تأثیر دارند که در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شوند و به منظور جلوگیری از گرد و غبار مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع مشکی و سفید آن نیز در کنترل نور و دمای محیط و همچنین جلوگیری از گسترش علف‌های هرز مؤثر هستند. نایلون مالچ محصولی تولید شده از پلاستیک است که در گروه مالچ‌های غیر آلی قرار دارد.

مالچ پاشی باغ

مالچ هایی وجود دارند که از مواد ارگانیک تولید می شود و در عین کارآمد بودن زیبایی فضای سبز را دو چندان می نمایند .برای دستیابی به عملکرد بهتر در مناطقی که  خشک و نیمه خشک می باشد ، یکی از گزینه های مناسب، استفاده از مالچ است . مالچ در زراعت ، حفاظت فضای سبز ، باغ ها و ویلاها و در همه جای دنیا به منظور کاهش میزان تبخیر و جلوگیری از هدررفت رطوبت از سطح خاک، کاربرد دارد .

مالچ پاشی درختان

مالچ پاشی درختان یکی از ساده ترین، سریع ترین و مقرون به صرفه ترین کارهایی است که می توانید برای محافظت از درختان خود در این ماه های سرد آینده انجام دهید. اگرچه مالچ را می توان در تمام طول سال استفاده کرد، پاییز زمان بسیار مهمی برای مالچ پاشی است. مالچ پاشی پاییزی به افزایش حفظ رطوبت، عایق بندی خاک، محافظت از ریشه درخت در برابر سرما و سرکوب علف های هرز زمستانی کمک می کند. مالچ پاشی مناسب درختتان در پاییز امسال به درخت شما کمک می‌کند تا در زمستان امسال و بهار آینده قوی تر بماند.

کاربرد مالچ

یکی از مهم‌ترین کاربرد مالچ، جلوگیری از پدیده گرد و غبار در مناطق بیابانی، رودخانه‌ها و تالاب‌های خشک شده و مناطق شنزار است. مالچ‌های مصنوعی استفاده شده در این موارد، از مواد نفتی چسبنده تشکیل شده است که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود. بنابراین کاربرد عمده این مواد نفتی در جهت جلوگیری از هجوم ریزگردها به شهرها و مناطق مسکونی است.

این مواد از لحاظ زیست محیطی بسیار آلوده بوده و تا سالیان سال در محیط باقی می‌مانند. از موارد مهم دیگر کاربرد مالچ، استفاده در سطح خاک‌های کشاورزی جهت بهبود فرآیند کشت و رشد سریع محصولات است.

چندین نکته مهم در هنگام مالچ پاشی

 یکی از نکات مهم در هنگام مالچ پاشی، عاری بودن خاک از هرگونه لاشه و باقیمانده گیاه است تا مواد به طور دقیق بر روی خطوط مشخص شده قرار بگیرد. از دیگر قواعد و اصولی که کشاورزان در هنگام استفاده از این گونه مواد باید رعایت کنند؛ می‌توان موارد زیر را نام برد.

• تنظیم جهت آبیاری و همچنین استفاده از تجهیزات آبیاری با قابلیت تنظیم فشار آب
• استفاده از سموم قارچ کش به منظور ضدعفونی کردن خاک از انواع ویروس‌ها و قارچ‌ها
• آبیاری منظم و استفاده از قارچ کش‌ها به میزان لازم (در صورت استفاده زیاد از این سموم و آبیاری نامنظم، قارچ‌های پارازیتی افزایش پیدا می‌کنند.)
• در صورت استفاده از کودهای دامی، دقت شود که این کودها کاملاً خشک و پوسیده باشند.
• در هنگام استفاده از انواع غنی از کربن مانند خاک اره و چوب‌های رنده شده، باید مقدار کافی ازت یا نیتروژن به خاک افزوده شود.
• استفاده از مالچ‌های غیر سمی و مطمئن در مزارع کشاورزی جهت کشت محصول

مزایا و ویژگی‌های استفاده از مالچ‌

در بررسی‌ها و آزمایشاتی که بر روی انواع گیاهان کشت شده در خاک‌های مالچ پاشی صورت گرفته است یک سری اثرات مثبت بر روی کشت گیاهان ثابت شده است. از جمله این اثرات و مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• بهبود دهنده در ساختار کلی خاک مانند افزایش ظرفیت و مدت زمان نگهداری رطوبت خاک
• حفاظت از خاک در برابر انواع عامل‌های فرسایشی
• تقویت خاک از لحاظ مواد مغذی و همچنین جلوگیری از رشد بی‌رویه علف‌های هرز
• جلوگیری از خروج مواد مغذی کود توسط ریشه گیاه
• افزایش کیفیت در محصول نهایی تولید شده
• جلوگیری از فشردگی و پوسته پوسته شدن خاک
• ایجاد تناوب در کشت محصول بدون برهم زدن و شخم کردن خاک

جمع بندی

مالچ پاشی روشی جهت تقویت سطح خاک و برقراری رطوبت برای کشت انواع گیاهان محسوب می‌شود. مالچ‌ها در دو نوع طبیعی و مصنوعی وجود دارند که هر کدام خواص و ویژگی‌های مربوط به خود را دارند. کاربرد مالچ در جهت بهبود ساختار کلی خاک، جلوگیری از پدیده گرد و غبار، تنظیم نور، گرما و دمای خاک و در نتیجه افزایش کیفیت محصول نهایی است. به طور کلی می‌توان گفت از ریشه گیاهان محافظت می‌کنند. بنابراین در هنگام استفاده از آن‌ها بر سطح خاک، رعایت برخی موارد مانند تنظیم فشار در هنگام آبیاری و میزان کوددهی گیاهان ضروری است.