سیلاژ یکی از راه‌های نگهداری و ذخیره علوفه و تغذیه دام‌ها است. بر اساس آزمایشات انجام شده مزایای سیلاژ علوفه از جمله چغندر قند و ذرت بسیار است. با استفاده از سیلاژ، محصولی تخمیری از ذخیره علوفه در رطوبت بالا، تحت شرایط بی هوازی و اسیدی ایجاد می‌شود. با وجود تمام مزایایی که سیلاژ علوفه دارد، دارای یک سری معایب نیز است.
در این مقاله به تمامی مزایا و معایب سیلاژ علوفه پرداخته شده است. اگر مایل به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید حتماً این مطالب را تا پایان دنبال نمایید. در ابتدا قبل از بررسی مزایا و معایب سیلاژ، به سیلاژ علوفه اشاره‌ای مختصر و مفید شده است.
سیلاژ علوفه چیست؟
از نکات مهم و حیاتی در دامداری‌ها، تهیه علوفه و سیلاژ علوفه است. زیرا تغذیه دام‌ها جزء اساسی‌ترین کارهایی است که در یک دامداری باید مدنظر قرار بگیرد. میزان حفظ ارزش غذایی، ماندگاری علوفه و دیگر غلات در جهت افزایش کیفیت گوشت و دیگر محصولات جانبی دام، تأثیر زیادی دارد که این امر مهم با استفاده از سیلاژ امکان پذیر است.
سیلاژ در واقع به معنای سیلو کردن است که از طریق انواع مختلف بسته‌بندی خوراک دام، صورت می‌گیرد. در تعریف سیلاژ می‌توان گفت که با استفاده از یک سری تجهیزات، اقدام به ذخیره کردن خوراک دام‌ها با حفظ ارزش غذایی و تازگی آن‌ها، برای فصول سرد سال می‌کنند که به عنوان سیلاژ شناخته می‌شود. زیاد بودن مزایای سیلاژ در مقابل معایب سیلاژ علوفه باعث رشد چشمگیر استفاده از این روش شده است.
روش تولید سیلاژ
این روش توسط تخمیر گیاهان مانند ساقه ذرت انجام می‌شود. در روش تخمیری، ارزش مواد غذایی مقوی برای دام که شامل قندها و پروتئین‌ها است کاملاً حفظ می‌شود. بنابراین حفظ ارزش غذایی از موارد مهم در مزایای سیلاژ علوفه شمرده می‌شود. پدیده تخمیر در واقع پروسه‌ای است که داخل خود مواد غذایی اتفاق می‌افتد. گاهی در تولید سیلاژ از یک میزان مناسبی از اسید نیز استفاده می‌شود. مصرف اسید باید کاملاً تحت کنترل باشد زیرا استفاده بیش از حد مجاز، باعث از بین رفتن کل مواد مغذی در سیلاژ می‌شود.
نحوه پر کردن سیلو
در مزارع کشاورزی بعد از این که کارهای کشت و برداشت محصول به اتمام رسید؛ نوبت به سیلو کردن آن‌ها می‌رسد. اولین کار لازم بر روی محصول جهت سیلو کردن، خرد کردن و کوبیدن خوارک مورد نظر است. این فرآیند معمولاً توسط لودر انجام می‌گیرد و لازم بودن این مرحله در سیلاژ، به دلیل عبور راحت هوا در بین علوفه است.
با این روش، فرآیند رشد باکتری‌های بی هوازی تولید کننده اسید لاکتیک بیشتر شده و باعث بالا رفتن سرعت تخمیر می‌شود. اگر سیلاژ برای خوراک زمان فعلی دام در نظر گرفته شده باشد؛ توسط نایلون بسته‌بندی علوفه سیلو می‌شود. در حالی که اگر هدف از سیلاژ ذخیره مازاد مواد غذایی دام برای فصول سرد باشد، سیلاژ با استفاده از سیلوهای پلاستیکی انجام می‌گیرد.
افزودنی‌های لازم سیلاژ علوفه
یکی از مزایای سیلاژ علوفه، امکان اضافه کردن افزودنی‌ها به سیلاژ است. دلیل استفاده از افزودنی‌ها در سیلاژ، حفظ ارزش غذایی و همچنین تازه ماندن علوفه است. برخی از افزودنی‌های سیلاژ شامل اسیدها، نمک اسیدها و دیگر انواع افزودنی‌های بیولوژیک است. برخی اوقات از آنزیم‌ها نیز در سیلاژ جهت حفظ ارزش غذایی نیز استفاده می‌شود. این روش امروزه به دلیل هزینه بالای آن منسوخ شده است. هدف کلی استفاده از افزودنی‌ها در سیلاژ، جلوگیری از رشد مواد مضری است که موجب از بین رفتن ارزش غذایی علوفه می‌شوند.
نکات مهم در تولید سیلاژ
در روش تولید سیلاژ باید به نکات مهمی در مورد عوامل فیزیکی و محیطی توجه کرد. از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان رطوبت محل نگهداری سیلاژ
- درصد کربوهیدرات محلول در آب
- اندازه ذرات علوفه
- سرعت در بسته‌بندی علوفه
- مقدار ظرفیت بافری
- مزایای سیلاژ علوفه مورد نظر
- معایب سیلاژ علوفه در نوع مورد استفاده
انواع سیلاژ علوفه
بعد از آن که با مفهوم کلی سیلاژ و همچنین روش تولید آن آشنایی کافی پیدا کردید. لازم است در مورد انواع سیلاژ اطلاعات کافی به دست آورید. هر کدام از انواع سیلاژ در مکان‌ها و شرایط متفاوتی استفاده می‌شوند. در زیر به معرفی انواع سیلاژ به صورت فهرست وار پرداخته شده است.
- سیلاژ عمودی
- سیلار پشته‌ای
- سیلاژ کمک پلاستیک
- سیلاژ افقی
ویژگی انواع سیلاژ
عوامل مختلفی در کیفیت و مزایای سیلاژ علوفه تأثیر دارد. رطوبت یکی از فاکتورهای مهم و اساسی است که در تولید سیلاژ، کیفیت و ویژگی‌های آن بسیار مؤثر است. به طوری که چنانچه سطح رطوبت علوفه موردنظر از میزان مورد نیاز، بالاتر باشد، عملیات تخمیر در سیلاژ با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود. گاهی اوقات بالا بودن سطح رطوبت باعث یخ‌زدگی در سیلاژ تولیدی نیز می‌شود. سطح رطوبت پیشنهادی در اکثر روش‌ها و انواع سیلاژ چیزی در حدود 65 تا حداکثر 70 درصد است.
یکی دیگر از عوامل مهم و مؤثر در تولید سیلاژ نوع خرد کردن علوفه است. یعنی هر چقدر علوفه خردتر باشد، کیفیت محصول نهایی سیلاژ بهتر است. مقدار کربوهیدرات موجود در مواد غذایی نیز تأثیر زیادی در کیفیت سیلاژ تولید شده دارد. یعنی هر چقدر میزان کربوهیدرات بالاتر باشد فرآیند تخمیری بهتر و سریع‌تر صورت می‌گیرد. در نهایت ارزش غذایی سیلاژ بهتر حفظ می‌شود.
مزایا و معایب سیلاژ علوفه
سیلاژ علوفه از مواد غذایی دام در برابر تابش نور خورشید، برف و باران، گزند حشرات مراقبت می‌کند. با بسته‌بندی سیلاژ علوفه همچنین از فاسد شدن مواد غذایی جلوگیری می‌شود. سیلاژ کردن علوفه در ماندگاری و تازگی آن‌ها نیز تأثیرگذار است. از دیگر مزایای سیلاژ می‌توان به برداشت سریع محصول، پایین آمدن هزینه ذخیره و جابجایی مواد غذایی دام، امکان استفاده سریع برای دام بعد از برداشت محصول و خوش خوراک شدن دام‌ها اشاره کرد. در کنار مزایای سیلاژ علوفه می‌توان از معایب آن تا حدودی چشم‌پوشی کرد.
برخی از معایب سیلاژ علوفه شامل موارد زیر است:
- عدم امکان پرس یا خرد کرن در اطراف و حاشیه سیلو
- احتمال بالا رفتن هزینه سیلاژ به دلیل استفاده از لودر یا تراکتور برای پرس زدن
- امکان ایجاد کپک و قارچ در سیلو به دلیل رسیدن هوا
- از دست رفتن شیرابه یا عصاره موادغذایی علوفه توسط سیلوهای زیرزمینی
- کاهش میزان 30 درصدی از حجم کل علوفه
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم در مورد ویژگی‌ها، مزایا و معایب سیلاژ علوفه توضیحات مختصری بدهیم. به طور کلی سیلاژ علوفه روشی جهت ذخیره و حفظ ارزش غذایی خوراک دام‌ها است. همان‌طور که در بالا گفته شد سیلاژ علوفه در انواع مختلف افقی، عمودی، پشته‌ای و کمک پلاستیک به بازار عرضه می‌شود.
با توجه به زیاد بودن مزایای سیلاژ علوفه، بهترین روش برای ذخیره و نگهداری علوفه همین سیلاژ علوفه‌ای به نظر می‌رسد. در تولید سیلاژ باید به میزان رطوبت و درصد کربوهیدرات هیدرات محلول در آب توجه ویژه‌ای کرد تا سیلاژ تولیدی به صورت کاملاً تخمیری درآید.